Dzięki wysokim klifom i typowym fajãs sięgającym oceanu krajobraz São Jorge jest naprawdę wyjątkowy. Wyspa ma 54 km długości i 6,9 km w najszerszym miejscu. Należy do Grupy Centralnej i wraz z wyspami Faial i Pico tworzy tzw. „trójkąt”.
Czym są fajãs i dlaczego są tak wyjątkowe? Już odpowiadam! To niewielkie płaskie obszary utworzone przez lawę lub osuwiska. Na São Jorge jest ich ponad 40, a niektóre z nich są dostępne tylko pieszo po ciężkiej wędrówce. Zdecydowanie warto podjąć wyzwanie i odwiedzić przynajmniej kilka z nich!
Wyspę São Jorge odwiedziłem podczas mojej 4-miesięcznej podróży w czasach pandemii, kiedy korzystając z uroków pracy zdalnej, spędziłej najpierw 2 miesiące na Maderze, a później kolejne 2 miesiące właśnie na Azorach. Graciosa to jedyna wyspa, której nie udało mi się zobaczyć, ale czy nie jest to dobry powód, aby pewnego dnia tam wrócić? Bez wątpienia!
Na jak długo zatrzymać się na wyspie?
Powiedziałbym, że 3 -4 dni powinny wystarczyć na zwiedzenie wszystkich ciekawych miejsc i przejście kilku szlaków. Pamiętaj, że pogoda na Azorach jest nieprzewidywalna, a jeśli masz pecha to centralna część wyspy może być spowita gęstą mgłą przez cały okres pobytu. Sprawdzaj prognozy na bieżący i zawsze miej przygotowany plan B.
Aplikacja mobilna SpotAzores to świetne narzędzie do podglądu na żywo obrazu z kamerek i monitorowania sytuacji pogodowej na Azorach. To dzięki niej udawało mi się wybierać kolejny cel wycieczki tak by nie być zawiedzionym po dotarciu na miejsce. W przypadku słabej widoczności w centralnej części wyspy, staraj się trzymać bliżej wybrzeża, gdzie zazwyczaj jest mniej pochmurno.
Gdzie przenocować?
Ze względu na pracę zdalną zawsze szukam prywatnego pokoju z szybkim łączem internetowym. Najlepszy stosunek jakości do ceny oferował Azores Dream, który znajduje się w centrum Velas. To duży dom z ogromnym salonem, dobrze wyposażoną kuchnią i tarasem na dachu ze wspaniałym widokiem na Pico. Pokój był prosty, ale przytulny, z dwiema wspólnymi łazienkami na końcu korytarza. Bezpłatny parking jest możliwy w pobliskich uliczkach. W pełni polecam!
Poruszanie się po wyspie
Podobnie jak na wszystkich innych wyspach archipelagu Azorów, wypożyczenie samochodu wydaje się niezbędne, aby dotrzeć do wszystkich ciekawych miejsc. Kilka razy korzystałem z usług firmy Autatlantis i mogę ją w pełni polecić. Cena zawsze wynosiła około 16-20 EUR za dzień (bez dodatkowego ubezpieczenia), a samochody, które miałem to Toyota Yaris, Citroen C1 lub Smart. Dostępne są też większe, oczywiście za odpowiednio wyższą cenę. Odbiór i zwrot były sprawne i szybkie.
Inną popularną wypożyczalnią jest Ilha Verde, jednak opinie klientów są mieszane i nigdy nie zdecydowałem się skorzystać z ich oferty.
Jeśli nie masz prawa jazdy, możesz spróbować autostopu, ale musisz uzbroić się w cierpliwość i liczyć na trochę szczęścia. Alternatywą są autobusy publiczne, ale jeżdzą one rzadko.
Na co warto zwrócić uwagę?
- Pogoda jest nieprzewidywalna i trzeba być przygotowanym na wszystko. Zawsze miej przy sobie przeciwdeszczową kurtkę lub parasol. Zainstaluj aplikację mobilną SpotAzores i miejsca, w których widoczność jest słaba, odłóż na później. W przeciwnym razie stracisz czas, a i tak nic nie zobaczysz.
- W sezonie, rezerwuj samochód z wyprzedzeniem. Moja podróż przypadła w okresie od kwietnia do maja, więc nie było problemu z rezerwacją z dnia na dzień, jednak wyobrażam sobie, że w sezonie może to być problem, zwłaszcza na mniejszych wyspach.
- Jedź ostrożnie, zwłaszcza we mgle. To całkiem normalne, że krowy, owce czy kozy stoją bardzo blisko drogi lub po prostu po niej chodzą.
- Jeśli wybierasz się na wędrówkę, pobierz pliki GPS i mapy z oficjalnej strony Visit Azores i na wszelki wypadek miej je w telefonie. Generalnie szlaki są dobrze oznakowane, ale w gęstej mgle nietrudno się zgubić.
- Nie bój się autostopu. Wiele szlaków ma charakter jednokierunkowy, co oznacza, że musisz wrócić do punktu wyjścia tą samą drogą. Spróbuj oszczędzić nogi. Na niektórych wyspach ruch jest minimalny, ale gdy samochód nadjedzie, jest prawie pewne, że kierowca się zatrzyma i podrzuci gdzie trzeba.
Velas
Główne miasto wyspy znajduje się na południowym wybrzeżu i to tutaj przypływają promy z pobliskich wysp. Jest kilka zakątków, które warto zobaczyć, wszystkie w zasięgu dłuższego spaceru. Zaplanuj około 4-6 godzin, aby odkryć okolicę.
Zacznij od Jardim da República, który jest uroczym malutkim parkiem. Nie zapomnij rzucić okiem na XVIII-wieczny barokowy budynek ratusza tuż obok. Następnie kontynuuj spacer w kierunku portu, mijając kościół Igreja Matriz de Velas i Portão do Mar, czyli bramę, która jest jednym z nielicznych śladów dawnej fortecy, zbudowanej w celu obrony wioski przed piratami.
Casa Museu Cunha da Silveira jest muzeum przedstawiającym historię regionu w formie sal tematycznych: rolnictwo, rybołóstwo, stolarstwo, tkactwo i wiele innych, a także ciekawa historia rodziny Cunha da Silveira, która odegrała ważną rolę w życiu politycznym i społecznym wyspy São Jorge.
Idź wzdłuż wybrzeża, aż dotrzesz do Arco Natural de Velas. Oprócz cudownej naturalnej struktury wulkanicznej wzrok z pewnością przyciągnie panorama Pico.
Na koniec przejdź za kaplicę Senhora Do Livramento, a następnie kontynuuj pod górę do kaldery Morro Grande. Piękna panorama Velas z Oceanem Atlantyckim w tle jest tutaj gwarantowana! Zamiast wracać tą samą drogą, polecam zejście do wnętrza kaldery i przejście przez nią na drugą stronę w kierunku pionowo opadającego klifu. Zapierające dech w piersiach widoki na zatokę Entre Morros!
Inne ciekawe miejsca
Fajã dos Cubres i Fajã da Caldeira Santo Cristo – oba miejsca z charakterystycznymi przybrzeżnymi lagunami to zdecydowanie wizytówki São Jorge. Fajã da Caldeira Santo Cristo słynie z uprawy małży oraz dobrych warunków do surfowania. Najszybciej można tam dotrzeć pieszo z Fajã dos Cubres, gdzie znajduje się parking. Do obu miejsc można również wybrać się od drugiej strony, bardziej wymagającym szlakiem PR01 SJO rozpoczynającym się w Serra do Topo.
Fajã de São João – mała, ale bardzo malownicza fajã z typowymi domami zbudowanymi z czarnego kamienia. Swój początek ma tutaj szlak PR03, ale w momencie pisania tego artykułu był on zamknięty.
Topo – co ciekawe, była to prawdopodobnie pierwsza osada na wyspie, założona w 1480 roku przez Willema Van der Haegena. Wysepka Topo, która jest miejscem lęgowym wielu gatunków ptaków, oraz latarnia morska, która zapewnia przyzwoite widoki na ten teren to główne atrakcje turystyczne.
Fajã da Ribeira da Areia – słynie z pięknego łuku skalnego Arco da Fajã da Ribeira d’Areia.
Fajã das Pontas – Małe miejsce z pięknymi tradycyjnymi zabudowaniami, do którego można dotrzeć pieszo szlakiem PRC06 SJO. Obszar ten jest wykorzystywany przede wszystkim pod uprawę winnic, kukurydzy i innych warzyw.
Fajã da Penedia – Tuż obok Fajã das Pontas. Warto zajrzeć do kaplicy św. Filomeny.
Fajã do Ouvidor – Uważa się, że miejsce to zostało uformowane przez lawę z oddalonego o około 3 km Pico Areeiro. To, co przyciąga turystów, oprócz wspaniałych widoków, to wiele naturalnych basenów, z których największym i najpopularniejszym jest Poça de Simão Dias.
Latarnia Farol dos Rosais – Oddana do użytku 1 maja 1958 r., ale opuszczona wkrótce potem (w 1964 r.) z powodu kryzysu sejsmicznego w Rosais i podwodnej erupcji. Osuwiska klifów, które nastąpiły po trzęsieniu ziemi w 1980 roku, uniemożliwiły wznowienie funkcjonowania.
Parque Florestal das Sete Fontes – Piękny teren, pełny najróżniejszej roślinności. Do tego w pobliżu znajdują się szlaki piesze jak i miejsca na piknik. Gorąco polecam przejażdżkę szutrową drogą prowadzącą na Pico da Velha, wzgórze o wysokości 493 metrów nad poziomem morza z bajecznymi widokami na Pico, szczególnie o zachodzie słońca.
Moinho da Urzelina – Jeden z dwóch typowych, kolorowych wiatraków, pozostałych w okolicy Urzelina, na południowym wybrzeżu wyspy São Jorge.
Pocas de Vicente Dias – Kolejne naturalne baseny utworzone przez strumienie lawy, położone około 2 kilometry od Calhety. Szczególnie atrakcyjne ze względu na tło, które tworzą wyspy Pico i Faial.
Punkty widokowe (Miradouro)
Jak na każdej wyspie w archipelagu Azorów, także na Sao Jorge jest mnóstwo punktów widokowych i zazwyczaj są one łatwo dostępne samochodem. Wystarczy rozglądać się za znakami z napisem „Miradouro”, który w języku portugalskim oznacza punkt widokowy. Oto lista tych najpopularniejszych, ale oczywiście ładne widoki są prawie wszędzie i łatwo jest znaleźć zapierające dech w piersiach miejsce pozbawione oficjalnej nazwy.
- Miradouro da Faja Das Almas
- Miradouro da Fajã dos Cubres
- Miradouro da Fajã do Ouvidor
- Miradouro do Pico da Velha
- Miradouro Ferra Afonso
- Vigia da Baleia
- Miradouro do Canavial
- Miradouro do Terreiro da Macela
- Miradouro da Transversal
Szlaki piesze
PR01 SJO – Serra do Topo – Caldeira do Santo Cristo – Fajã dos Cubres
Początek szlaku w Serra do Topo jest często zamglony, ale nie zniechęcaj się. Po początkowych kilkuset metrach zaczyna się zejśćie aż do poziomu morza i im dalej, tym lepsze powinny być widoki. Bądź ostrożny, ponieważ po deszczu, może być bardzo ślisko. W pewnym momencie znajduje się pierwszy punkt widokowy na Caldeira de Santo Cristo. Kontynuuj zejście w kierunku fajã z laguną, w słynie z hodowli małży oraz obecności różnych gatunków ptaków. Pozostały dystans do Fajã dos Cubres jest w większośc płaski i mało wymagający, a dotarcie do kościoła Nossa Senhora de Lourdes na końcu szlaku zajmuje około 30-40 minut.
Problemem jest logistyka. Możesz zamówić taksówkę, która zabierze Cię z powrotem do samochodu w Serra do Topo, lub po prostu wrócić tą samą drogą. Pierwsza opcja jest droga, a druga wymagająca fizycznie ze względu na strome podejście. Ewentualnie zostaw samochód na parkingu w Fajã dos Cubres, stamtąd przejdź do Caldeira de Santo Cristo, a następnie kontynuuj szlak w górę tak daleko, jak chcesz i jesteś w stanie, zanim zawrócisz. W ten sposób zobaczysz wszystkie ciekawe punkty, mając większą kontrolę nad całkowitym dystansem, którą chcesz pokonać.
PR02 SJO – Serra do Topo – Fajã dos Vimes
Ta trasa to nic innego jak konkretne zejście, więc przygotuj kolana na solidny wycisk. Jeśli zostawisz samochód w Serra do Topo, pamiętaj, że droga powrotna nie będzie łatwa. Alternatywnie możesz popytać i zorganizować taksówkę lub spróbować złapać stopa.
Po wstępnym zejściu szlak przecina asfaltową drogę i kieruje się w stronę źródła Fonte de Agua Azeda. W Fajã dos Vimes znajduje się mała kawiarnia, w której można się napić czegoś chłodnego i odpocząć 🙂
PR03 SJO – Fajã de São João – Lourais – Fajã dos Vimes
Ten szlak łączy Fajã de São João z Fajã dos Vimes na południowym wybrzeżu wyspy. Dość długie i wymagające podejśćie a następnie zejście, z Lourais będącym najwyższym punktem. Ruszyłem z Fajã dos Vimes, gdzie zobaczyłem ogłoszenie, że szlak jest czasowo zamknięty. Postanowiłem kontynuować mimo to i zawrócić na wypadek jakichkolwiek oznak niebezpieczeństwa.
Najpierw był dość długi odcinek wędrówki polną drogą wśród okolicznych domów, ale w końcu dotarłem do lasu. Tu w niektórych miejscach szlak zaczął być zarośnięty a gałęzie blokowały nieco przejście. Prawdopodobnie skutek burzy. Po około 4 kilometrach postanowiłem zawrócić. Z technicznego punktu widzenia nie było tam nic niebezpiecznego, jednak moje tempo było dość powolne i robiło się późno. Ogólnie na wyspie są inne, znacznie lepsze szlaki, więc z tym polecam się wstrzymać do oficjalnego otwarcia.
PR04 SJO – Pico do Pedro – Pico da Esperança – Fajã do Ouvidor
Mimo że jest to szlak pieszy, szeroka żwirowa droga powoduje, że większość turystów pokonuje go samochodem. Ponieważ biegnie wzdłuż centralnego i najwyższego terenu na wyspie, dobra pogoda i widoczność są niezbędne, aby w pełni się nim cieszyć.
Rozpocznij swoją przygodę w pobliżu Pico do Pedro i podążaj drogą aż do Pico de Esperança (1053m). Wejście na najwyższy punkt Sao Jorge jest kuszące, a w pogodny dzień widoki zapierają dech w piersiach. Pobliskie jeziora i panorama całej wyspy oraz sąsiednie Pico.
Zejdź do głównej drogi i miń Pico do Areiro i Pico Pinheiro oraz nieco dalej Espigao. Wkrótce szlak skręca w prawo i prowadzi w dół w kierunku Fajã do Ouvidor. Tutaj jakość drogi pogarsza się i niektóre jej fragmenty były niezwykle trudne do pokonania tak małym autem jak Smart. Zawieszenie było zdecydowanie za niskie! Jedź bardzo powoli lub zamiast skręcać w prawo, jedź dalej prosto w kierunku drogi EN3 i stamtąd kieruj się do Fajã do Ouvidor, omijąc trudny fragment szlaku.
Jeśli zdecydujesz się kontynuować pierwotny szlak, wjedziesz do wioski Norte Grande tuż obok kościoła. Stamtąd, końcowy etap wiedzie wygodną droga asfaltową.
Czy szlak lepiej pokonać pieszo czy samochodem?
Przejazd jest dobrym wyborem, chyba że naprawdę jesteś wielkim entuzjastą pieszych wędrówek. Ponad 15 km po szutrowej drodze może być męczące i nieco nudne. Droga schodząca do Norte Grande jest wyboista, ale przejezdna, a jeśli się nią zdecydujesz, to samochodowa wersja szlaku jak i ta piesza będą w 100% takie same. Z drugiej strony, nawet jeśli ją ominiesz, nie stracisz wiele. Jakkolwiek ten szlak pokonasz, będzie to z pewnością wspaniały czas na łonie natury.
PRC05 SJO – Fajã de Além
To pętla o długości niespełna 5 km, ale lepiej jej nie lekceważyć! Podobnie jak w przypadku innych wędrówek do fajãs, tutaj również jest strome zejście (różnica wzniesień 500 metrów), a następnie równie strome podejście z powrotem do głównej drogi. W samej fajã nie ma zbyt wiele do zobaczenia, kilka wiejskich domów z tradycyjnymi uprawami wokół. Chodzi tutaj przede wszystkim o widoki po drodze, a nie ostateczny cel. Męcząca rozrywka, ale warto!
PRC06 SJO – Norte Pequeno
Trasa zaczyna się w Norte Pequeno, gdzie najlepiej zostawić samochód przy kościele. Stamtąd najpierw podążaj asfaltową drogą, by po kilkuset metrach odbić na polną. Wkrótce zaczyna się zejście z z prawie 500 metrową różnicą wzniesień. Trasę pokonywałem przy złej pogodzie, z intensywnymi przelotnymi opadami i mokrym podłożem. To nie był najlepszy pomysł, bo schodząc w dół było naprawdę ślisko, a moje buty kompletnie przemokły od mokrej trawy. Ale nisko wiszące chmury nadają temu miejscu wyjątkowy charakter. Po zejściu pierwsze budynki, które zobaczysz to Fajã do Mero. Szeroka szutrowa droga prowadzi dalej do Fajã da Penedia, gdzie warto zrobić sobie krótką przerwę, aby odwiedzić kaplicę św. Filomeny (Santa Filomena). Kontynuuj dalej główną drogą, aż do rozwidlenia. Tutaj należy kierować się prosto do Fajã das Pontas. To mała wioska rybacka, która podobnie jak wszystkie fajãs odwiedzone tego dnia, była całkowicie opuszczona. Ale kto chciałby spacerować po okolicy w tak deszczowy dzień? No tak… ja 🙂 Warto przejść na sam koniec zabudowań, skąd widoki na pobliskie klify są naprawdę wspaniałe. Na koniec, zawróć aż do wspomnianego wcześniej rozwidlenia szlaków, skręć w lewo i podążaj wijącą się do góry drogą do końca szlaku.
PR09 SJO – Fajã dos Vimes – Fragueira – Portal
Wędrówkę można rozpocząć w Fajã dos Vimes lub w Portal. Wybrałem tę drugą opcję i po początkowym płaskim odcinku szlak zaczął schodzić w dół przez las, sporadycznie z widokiem na ocean. W Fajã da Fragueira widoki były już znacznie piękniejsze – surowy krajobraz oraz winnice. Stąd szlak idzie dalej do Fajã dos Vimes, gdzie można odpocząć przed męczącym powrotem pod górę tą samą drogą.
GR01 SJO – Great Route of São Jorge 01
Pierwsza część szlaku przecinającego całą wyspę. Zaczyna się w pobliżu latarni morskiej Ponta do Topo i przechodzi przez kilka ciekawych miejsc, takich jak Fajã z São João, Fajã dos Vimes, Lagoa da Caldeira do Santo Cristo i Fajã dos Cubres. Jeśli nie jesteś maniakiem chodzenia, dystans 40 km należy rozłożyć na 2 dni. Świetna opcja dla miłośników pieszych wędrówek!
GR01 SJO – Great Route of São Jorge 02
Druga część długodystansowego szlaku przez São Jorge, od Fajã dos Cubes do Ponta dos Rosais. Najciekawsze punkty po drodze to Pico da Esperança i Płaskowyż Centralny.
